گاهی کلی به آثار دوران چاووش
بهراد توکلی
در ادامه سلسله نوشتار های نقد و بررسی سی و سه آلبوم موسیقی منتخب پس از پیروزی انقلاب اسلامی ، به بررسی آلبوم های دوران موسوم چاووشمی پردازیم . مسلما 10 اثر دوران چاووش که به چاووش 1 تا 10 مشهورند هم به سبب عینیت اثر و هم به لحاظ تاثیری که بر روند موسیقائی پس از خود برجای گذاشتند دارای جایگاه و اهمیت ویژه ای هستند. تاثیری که این آثار در حوزه های فرم ، ساختار و سازبندی بر موسیقی ایران بر جای نهادند تا به امروز جریان غالب موسیقی ایران را شکل داده است روندی که با موسیقی سالهای قبل از انقلاب خصوصا دوران موسوم به موسیقی رادیو تفاوت های چشمگیری داشت و به نوعی جریان بازگشت به موسیقی کلاسیک ردیف دستگاهی با نگاهی پست مدرن محسوب می شود نظر به این اهمیت در ادامه این نوشتار ها سلسله آلبوم های چاووش را مورد بررسی قرار خواهیم داد. در این نوشتار به عنوان مقدمه این بررسی به کلیت جریان موسوم به چاووش می پردازیم.
چاووش چه بود؟
چاووش نام موسسه فرهنگی هنری است که در سالهای اولیه پیروزی انقلاب توسط محمدرضا لطفی و به مدیریت امی هوشنگ ابتهاج ( ه.الف.سایه) به ثبت رسید اما فعالیت واقعی آن به شکل ارگانیک از فردای هفدهم شهریور ماه 1357 با استعفای دستجمعی گروه شیدا و در پی آن گروه عارف از واحد موسیقی رادیو در اعتراض به کشتار جمعه خونین شکل گرفت گروه شیدا که هسته اولیه این کانون را تشکیل می داد ابتدا در سال 1352 در دانشگاه تهران توسط لطفی تشکیل شده بود و در رادیو به حیات خود ادامه داده بود سالها بعد در همین راستا گروه عارف نیز توسط علیزاده و مرحوم مشکاتیان شکل گرفت . چاووش دارای اساسنامه ای بود که در آن بر محوریت موسیقی دستگاهی ایرانی به دور از گرایش های تشکیلاتی سیاسی بود اگر چه سالهای ملتهب انقلاب و نگاه فرهنگی اجتماعی هنرمندان آن کانون رد پائی پر رنگ در همسوئی با تحولات آن دوره جامعه بر آثار تولیدی کانون بر جای نهاد اما با نگاهی منصفانه نمی توان گفت که کانون چاووش در راستای گرایش خاص سیاسی ای بوده است. نکته دیگری که در این راستا لازم است بدان اشاره شود موضوع مرکز آموزش یا اموزشگاه موسیقی چاووش است .چاووش به عنوان کانون فرهنگی هنری دارای مجوز از وزارت کشور (1358) به عنوان زیر مجموعه خود در خواست تاسیس آموزشگاه آزاد موسیقی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال 1359را نمود که این مجوز به نام هنرمند ارجمند حسین علیزاده صادر شد در سالهای بعد در غیاب هنرمندان اصلی کانون چاووش این اشتباه در برخی بوجود آمد که مجوز کانون چاووش به نام حسین علیزاده بوده است .
نگاهی کلی به شناسنامه 10 آلبوم چاووش
اهمیت و تاثیر مهم آثار دوران چاووش بر موسیقی پس از انقلاب سبب شد تا هنرمندان بسیاری که در خلق آن آثار نقش هائی داشتند آن را به حق جزئی از نقاط برجسته رزومه هنری خود عنوان دارند و برخی نیز در این راستا بیش از حدود واقعی پیش رفتند! در این بخش نگاهی کوتاه به شناسنامه 10 آلبوم چاووش خواهیم داشت :
- چاووش 1 (به یاد عارف) اجرا گروه شیدا / آهنگساز و سرپرست گروه : محمدرضا لطفی/ خواننده : محمدرضا شجریان
- چاووش 2 (شب نورد – آزادی) اجرا گروه شیدا / آهنگساز و سرپرست گروه : محمدرضا لطفی / خواننده : محمد رضا شجریان – شهرام ناظری
- چاووش 3 ( حصار – سواران دشت امید) بخش اول اجرا گروه شیدا آهنگساز و سرپرست : حسین علیزاده بخش دوم: اجرای سرود های انقلابی / گروه کر چاووش آهنگساز : محمدرضا لطفی حسین علیزاده
- چاووش 4 بخش اول : مرا عاشق / اجرای گروه عارف آهنگساز و سرپرست گروه : پرویز مشکاتیان خواننده : شهرام ناظری / بخش دوم : تصنیف های انقلابی ، اجرا گروه شیدا ، آهنگساز و سرپرست گروه : محمدرضا لطفی خواننده :شهرام ناظری
- چاووش 5 اجرای گروه شیدا : آهنگساز و سرپرست گروه : محمدرضا لطفی / خواننده : هنگامه اخوان
- چاووش 6 (سپیده) اجرای گروه شیدا : آهنگساز و سرپرست گروه : محمدرضا لطفی / خواننده : محمدرضا شجریان
- چاووش 7 / اجرای گروه شیدا و عارف ، مجموعه تصانیف انقلابی آهنگسازان : محمدرضا لطفی ، حسین علیزاده ، پرویز مشکاتیان
- چاووش 8 (کاروان شهید) اجرای گروه شیدا ، سرپرست گروه و آهنگساز : محمدرضا لطفی ، خواننده : شهرام ناظری
- چاووش 9 (جان جان) اجرای گروه شیدا ، آهنگساز و سرپرست گروه : محمدرضا لطفی ، خواننده محمدرضا شجریان
- چاووش 10 (به یاد طاهرزاده) اجرای گروه شیدا ، آهنگساز و سرپرست گروه : محمدرضا لطفی ، خواننده : صدیق تعریف
مختصری از ویژگی های فنی موسیقائی آثار دوران چاووش
در این بخش اشاره ای گذرا به برخی ویژگی های فنی آثار دوران چاووش خواهیم داشت و بررسی جزئی تر را به نقد جداگانه هر اثر موکول خواهیم کرد. اولین ویژگی این آثار در ترکیب بندی سازهاست ترکیب ساز ها پس از فطرتی طولانی از دوره وزیری بدین سو مبتنی بر سازهای موسیقی ردیف دستگاهی است این رویکرد در سالهای آخر دوران پهلوی توسط استاد فرامرز پایور نیز صورت پذیرفته بود ویژگی دیگر آن اندیشه مبتنی بر اصالت ها و قاعد موسیقی دستگاهی ست هنرمندان چاووش در سالهای اموزش تحت تاثیر استادان خود خصوصا استاد نورعلی خان برومند ، به نگاه عمیق و دقیقی نسبت به مبانی موسیقی دستگاهی دست یافته بودند ، موضوعی که در سال های قبل به نوعی در موسیقی دانان به فراموشی سپرده شده بود . از ویژگی های مهم دیگر این آثار خلق فرم های بدیع متناسب با تحولات اجتماعی در دوران خود بود که در جای ان بدان خواهیم پرداخت .
آنچه مسلم است حاصل تلاش و نگاه جدی به هنر موسیقی توسط هنرمندان دوران چاووش و منصفانه بیش از همه استاد گرانقدر محمدرضا لطفی و نیز یکایک هنرمندان گروه های شیدا و عارف تاثیری ماندگار و تاریخ ساز بر موسیقی ایران بر جای نهاد و ای کاش نگاه جدی و عمیق آن دوره نیز سرمشق سایرین می گشت تا امروز نگاه ما به جای معطوف ماندن به آن دورانم طلائی به ده ها دوره دیگر نیز معطوف می گشت.
منبع : روزنامه هفت صبح
+ نوشته شده در سه شنبه سیزدهم دی ۱۳۹۰ ساعت ۲۲:۱۶ توسط بهراد توکلی | نظر بدهيد
بهراد توکلی
۱۳۵۱ تهران
فارغ التحصیل رشته موسیقی دانشگاه هنر
نوازنده سه تار با ۲۸ سال سابقه نوازندگی
استادان: مسعود شعاری، وطی دوره تخصصی نزد استاد محمدرضا لطفی
مدیر و lموسس گروه خورشید به سرپرستی مجید درخشانی و همکاری با گروه خورشید ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۶
تاسیس سرپرستی و آهنگسازی گروه همنوازان مهر ۱۳۸۶ و اجرای کنسرت های متعددی در تهران و شهر های مختلف ایران و خارج از کشورپاریس چین اسپانیا روسیه آلمان و..
اجرای بیش از سی کنسرت در داخل و خارج از کشور از جمله: دومین فستیوال سران شانگهای در چین، اجرا در کاخ ورسای و مقر یونسکو در پاریس.
اجرا در سالن اصلی یونیسکو به مناسبت سال مولانا در پاریس سرپرست گروه سازهای ملی و اجرا در روز ملی ایران در اکسپوی ۲۰۱۰ شانگهای چین
مدیریت بیش از ۶۰ کنسرت در داخل و خارج از کشور
دارای تقدیر نامه از سازمان فرهنگی هنری یونسکو
نوازندگی در آلبوم های متعدد از جمله فصل باران آرامین بودن و سرودن مستانه صبح سحر و….، ارائه بیش از چهل مقاله در مجلات تخصصی موسیقی، عضو شورای نویسندگان ماهنامه تخصصی موسیقی فرهنگ و آهنگ، تدوین و ثبت نظریه ی آنالیز فرمال مبتنی بر هیرارکی ردیف موسیقی ایران.
صاحب مقالات متعدد نقد نارسائی های فرهنگی در روزنامه های اعتماد شرق و…
مدیر برنامه های هنری استاد محمدرضا لطفی از ۱۳۸۴ تا کنون
تدریس درمکنبخانه میرزاعبدالله زیر نظر استاد محمدرضالطفی از سال ۱۳۸۵ تا کنون
تدریس در فرهنگسرای هنر از سال ۱۳۸۲ تا کنون
نوشته‌های پیشین
- دی ۱۳۹۲
- آذر ۱۳۹۲
- آبان ۱۳۹۲
- شهریور ۱۳۹۲
- مرداد ۱۳۹۲
- تیر ۱۳۹۲
- اردیبهشت ۱۳۹۲
- دی ۱۳۹۱
- مهر ۱۳۹۱
- شهریور ۱۳۹۱
- مرداد ۱۳۹۱
- اسفند ۱۳۹۰
- دی ۱۳۹۰
- آذر ۱۳۹۰
- آبان ۱۳۹۰
- مهر ۱۳۹۰
- شهریور ۱۳۹۰
- مرداد ۱۳۹۰
- تیر ۱۳۹۰
- خرداد ۱۳۹۰
- اردیبهشت ۱۳۹۰
- اسفند ۱۳۸۹
- آذر ۱۳۸۹
- مهر ۱۳۸۹
- مرداد ۱۳۸۹
- آذر ۱۳۸۸
- مهر ۱۳۸۸
- اردیبهشت ۱۳۸۸
- آبان ۱۳۸۷
- تیر ۱۳۸۷
- بهمن ۱۳۸۶
- آذر ۱۳۸۶
- خرداد ۱۳۸۶